آخرمرز

سیکاس Cycas ، گونه ای از خانواده سیکاداسه Cycadaceae و از جنس سیکاس Cycas میباشد و درخت نواحی استوائی و نیمه استوائی محسوب می شود .
شاید از عنوان این شرح تعجب کرده باشید و بخود بگوئید ، سیکاس Cycas گیاه کوچکی است که در گلدان و در گلخانه تربیت می شود و اطلاق نام درخت به آن صحیح به نظر نمی رسد .
ولی باید به اطلاع خوانندگان گرامی و علاقمندان برسد که این گیاه به بلندی چند متر می رسد و بلندی گونه سیکاس Cycas medica که در ایالت کوئین لاند Queen Land واقع در شمال شرقی استرالیا وجود دارد 20 متر است .
بودائی ها این درخت را نشانه جاودانی Im morteite می دانند .که گونه های مهمی نظیر سیکاس سیرسینالیس C.Circinalis و سیکاس رولوتا C.revoluta به بلندی 10 تا 15 متر و یا تنه خیلی کوتاه مانند سیکاس رومفی C.rumphii و سیکاس توآرسی C.thouarsii دارند .
این درخت در جنوب ژاپن در جزیره ماداگاسکار در آندونزی ، در هندوستان و در سریلانکا ( سیلان) و استرالیا وجود دارد .
درخت سیکاس Cycas در هیچ جا بطور انبوه و زیاد وجود ندارد بلکه به شکل دسته های کوچک در سواحل دریا دیده می شوند .
سیکاس Cycas با نگاه اول شبیه به درختان خانواده نخلها به نظر میآید و در قدیم آن را از خانواده نخل ها میدانستند و لینه Linne گیاهشناس مشهور نام علمی آن را ابتداء لینه Linne که از نام محلی نخل کوسکا Kuscas گرفته شده تعیین کرد و سپس آن را جزو طبقه سرخس ها ( به علت شباهت برگهای فنر مانند سرخس در موقع بازشدن ) دانست .
ولی حقیقت این است که سیکاس گیاه خاصی است و دردنیا کمتر خانواده هائی ازگیاهان با آن شباهت و قرابت دارند .
درخت سیکاس Cycas به حالت وحشی در ماداگاسکار وجود دارد .
ولی در قاره آفریقا از این درخت بطور وحشی دیده نمی شود .
و این امر می رساند که در موقع پیدایش این گیاه در این جزیره فاصله بین این جزیره و قاره آفریقا وجود داشته که متعلق به دوره زمین شناسی تریاس یعنی در حدود 35 میلیون سال پیش است .
زیرا دانه سیکاس Cycas نمی تواند از راه دریا به خشکی یعنی ماداگاسکار برسد . چون دانه ها در مدت زمان کمی که روی آب بمانند نیروی نامیه خود را از دست می دهند .
در استرالیا نیز این گیاه بطور وحشی وجود دارد .
تنه این درخت از بقایای دمبرگها تشکیل شده ، سنگین و به مقدار کمی خشبی است و قسمت نزدیک به سطح زمین آن بسیار محکم است .
در داخل تنه یا مغز آن مایع چسبنده و لزجی وجود دارد که ماده غذائی خوبی را تشکیل می دهد .
در روی تنه اصلی گاهی انشعاباتی بخصوص در درخت نر بوجود می آیند .
سیکاس Cycas درخت دو پایه ای است ( پایه نر و پایه ماده ) و پایه نر دارای کیسه محتوی گرده گل و گیاه ماده دارای تخمدان است .
برگهای پایه نر کوتاه ، پهن و کلفت بوده و در سطح زیر آن چندین کیسه گرده وجود دارد که بوسیله یک شکاف طولی مقدار بسیار زیادی گرده گل به خارج می ریزند .
برگهای پایه ماده مسطح است و از کرکهای خرمائی رنگ پوشیده شده و در سطح بالائی آنها شرابه ای انگشت مانند یا دندانه دار می باشد .
در حاشیه دو طرف مسطح دارای برگهای پایه ماده یک تا پنج تخمدان وجود دارند .
برگهای بارخیز در آغاز رویش بهم فشرده بوده ولی بعدآ از هم فاصله می گیرند و بالاخره برگهای حاوی انتهای تنه درختانی که دارای برگهای بارخیز هستند به رشد خود ادامه داده و تولید برگهای جدیدی گرداگرد انتهای گیاه می نمایند و هرساله برگهای جدیدی به همین شکل ظاهر می شوند .
طول برگهای سیکاس Cycas ممکن است به دو متر برسد و رنگ آنها سبز تیره می باشد .
عرض برگها نسبت به گونه سیکاس Cycas فرق می کند. به ترتیب که گونه سیکاس سی انسیالیسCiecinalis دارای پهنه برگ کم عرض و گونه سیکاس رولوتا C.revoluta دارای برگ نوک تیز یا نیزه ای میباشد .
برگهای قدیمی پس از 3 تا 5 سال ( در شرایط عادی ) زرد شده و می افتند . ( در سیکاس های زینتی باید برگهای زرد شده را قطع کرد ) برگهای پایه نر در گونه سیکاس رومفی C. rhumphlii به رنگ زرد روشن بوده و در موقع گل دادن بوی نامطبوعی پخش می کند .
و رومفیوس Rumphius طبیعی دان قرن هفدهم که این گونه به نام او مشخص گردیده ، گفته است که تحمل وجود چنین گیاه بدبوئی بسیار مشکل است .
گشن گیری ( تلقیح) :
چند گرده گل پایه نر به علت وجود قطرات مایع چسبنده روی تخمدان قرار میگیرند و سپس داخل تخمدان شده و سبب تلقیح تخم میگردند و پس ازمدتی تولید دانه ای به رنگ قرمزروشن یا نارنجی تیره میشود .
قشر خارجی دانه که کم و بیش گوشتی می باشد قشر داخلی سفت سنگ مانندی را می پوشاند که داخل آن که اصطلاحا آنرا نَرَکی داخلی یا ( آندوسپرم Endosperme ) می نامند دارای تعدادی کروموزوم (n)است که پس از رسیدن دانه تامین غذائی مورد نیاز جنین را می نماید و از پوستک چوب پنبه ای پوشیده شده است داخل آن تخم قرار دارد و قسمتی از لپه های آن اغلب بهم چسبیده اند .
معمولا اندازه دانه ها از گردو بزرگتر نیست ولی در گونه سیکاس توآرسی C.thouarsii که ویژه ماداگاسکار است دانه ها به بزرگی تخم غاز می رسند .
اگر بیش از یکسال از رسیدن دانه ها نگذشته باشد دانه ها به آسانی می رویند .
در آغاز رویش کلاهک انتهای ریشک پوسته را شکافته و ریشه خارج شده و بطرف زمین متوجه میشود . ولی لپه ها در داخل دانه میمانند و از مواد غذائی موجود در دانه تغذیه می کنند و این عمل سبب رشد گیاهک شده و به زودی اولین برگ ظاهر می شود .
نکته بسیار جالبی که در اینجا می توان به اطلاع خوانندگان عزیز رسانید این است که ریشه های ویژه این گیاه در زیر ریشه های عادی قرار دارند و گروه ریشه های گوشتی دوشاخه ای ، انگشتی شکل با منظره مرجانی تمایلی به رشد به طرف پائین ندارند و با جلبکهای آبی رنگ ، مانند ، آنابنا همزیستی دارندو اگر این ریشه ها قطع شوند برگهای جوان به خوبی رشد خواهند کرد .
آب و هوا و خاک :
بطوریکه توضیح داده شد درخت سیکاس Cycas آب و هوای استوائی و نیمه استوائی را دوست دارد . و رویش آن در مناطق معتدله با زمستانهای سرد باید در محلهای نسبتا گرم و گلخانه انجام شود .
این گیاه در تابستان به آب زیاد و منظم احتیاج دارد و مشروط بر اینکه گلدان طوری قرارر داده شود که آب از ته آن به آسانی خارج شود و در زمستان نباید گلدان را در سینی یا ظرف دیگری قرار داد که آب در زیر گلدان راکد بماند در غیر این صورت سیکاس زرد می شود .
این گیاه به خاک قوی که در عمق زیاد نرم باشد احتیاج دارد و بهترین خاک مخلوطی از ماسه و رُس و خاک برگ پوسیده است .
موارد استفاده از سیکاس :
قبل از بحث در این خصوص باید توجه خوانندگان عزیز را به این نکته جلب نماید که قسمتهای مختلف این گیاه دارای سمیت کمی می باشند .
ولی بومیان با علم به این موضوع به خود تلقین می کنند که سم اگر بمقدار کم مصرف شود خاصیت درمانی دارد .
1 – برگهای این درخت که گاه به عنوان مواد غذائی مورد استفاده قرار می گیرد نسبتا سمی بوده ولی در جزایر کئی Kei و ملوک Maluques برگهای جوان را می برند و بعنوان سبزی می خورند .
2 – میلیونها برگ این درخت ( گونه سیکاس رولوتا C.revoluta ) از ژاپن به کشورهای اروپائی و آمریکای شمالی صادر و فروخته می شوند و در تاج گلهای روی قبور مردگان و عید آخرین یکشنبه قبل از عید پاک مورد استفاده قرار می گیرند .
3 – بومیان از دانه و آرد حاصل از مغز بعنوان آرد ساکو Sagous ، درخت سیکاس پس از خشک کردن ، شستن و گرم کردن استفاده می کنند .
4 – از دانه های این گیاه پس از پختن به عنوان دارو استفاده می شود .
5 – بومیان جزیره ملوک در قدیم دانه های این گیاه را پس از خشک شدن آسیاب کردن و پختن به صورت سوپ در مراسم عزاداری میخوردند.
6 – ساکنین جزایر ، سلب مایع بدست آمده از پختن دانه این گیاه را به بچه های خود می خوراندند تا از شیطنت آنها که مانع فعالیت و آزادی عمل درکارشان می شوند راحت شوند .
7 – سیکاس Cycas درمناطق معتدله به عنوان گیاه زینتی در منازل و باغات وگلخانه ها پرورش داده میشود .
بیماریها و آفات :
تا کنون بررسیهای لازم در مورد آفات و بیماریهای این گیاه بعمل نیامده ، ولی از لحاظ فیزیولوژیکی معلوم گردیده که در روی برگ بعضی از سیکاس های موجود در باغات و منازل لکه های کوچک گرد سفید یا زرد رنگ مشاهده می شود که علت آن را کمی مقدار فسفر خاک می دانند .
ولی هنوز در ایران بررسیهای علمی درباره این گیاه به عمل نیامده است و در کتب خارجی نیز توضیحاتی در این خصوص داده نشده است .
تکثیر :
زیاد کردن سیکاس Cycas به دو روش کاشتن بذر و یا قلمه زدن امکان پذیر است :
الف – کاشتن بذر : زیادکردن این گیاه بوسیله کاشتن بذر رسیده آن میسر است .
ب – قلمه زدن : اگر قسمت انتهائی تنه را قطع کرده و بعنوان قلمه در زمین قرار دهیم ، حتی اگر چند ماهی از قطع آن گذشته باشد ، شروع به تولید ریشه می نماید .
همچنین اگر تنه سیکاس Cycas را به قطعات کوچکی تبدیل کنیم و حتی پس از مدتی این قطعات را در خاک قرار دهیم سبز شده و ریشه می دهند .
در ژاپن عادت براین دارند که این نوع قلمه ها را در خاکی که با براده آهن مخلوط شده قرار دهند و به این طریق است که به گونه سیکاس رولوتا C.revoluta نام ژاپنی سوتتیسو Soteetsoe یعنی سبزی خارج شده از آهن داده اند .

در عمق 2.8 کیلومتری اقیانوس،‌ موجود بندبند تازه‌ای کشف شده که در هیچ یک از دسته‌بندی‌های موجود برای جانوران جای نمی‌گیرد. این موجود تازه با همه موجوداتی که دیده‌اید یا توصیف‌شان را شنیده‌اید فرق دارد.

 اعماق تیره و تاریک اقیانوس یکی از مرموزترین مکان‌های زمین است. شریط اعماق اقیانوس شرایط ویژه‌ای است که هر موجود زنده‌ای نمی‌تواند در آن دوام بیاورد. شاید به همین دلیل کشف یک موجود زنده تازه که محققین آن‌ را روح‌مانند توصیف کرده‌اند، علاوه بر جذابیت‌های کشف یک گونه تازه از موجودات زنده، جذابیت اکتشافی جدید در دنیایی تیره و تار و مرموز را هم به همراه دارد.

به گزارش دیسکاوری، محققین موفق شدند موجود بندپای روح‌مانندی را در عمیق‌ترین دسترسی‌های اقیانوس بین اندونزی و فیلیپین کشف کنند. این موجود بندبند شبیه کرم یا شاید بهتر است بگویم هزارپا است. طول آن به بیش از 9.4 سانتیمتر می‌رسد که در نوع خودش خیلی هم بزرگ است. این موجود با استفاده از دو ردیف زایده‌های پارومانند بسیار ظریف که دو طرف بدنش قرار گرفته‌اند،‌ شنا می‌کند. حرکت پشت سر هم این زایده‌ها درست مانند ریختن پشت سر هم یک ردیف دومینو است.

اما در آن شرایط خاص، این کرم بندبند چه‌طور از محیط خود با خبر می‌شود؟ مشاهدات محققین نشان می‌دهد که ده شاخک حساس که به سر آن چسبیده‌اند و شش جفت حفره که روی گردنش قرار گرفته‌اند، ‌به این موجود کمک می‌کنند در زیر آب بوها و مزه‌ها را احساس کند.

3 زیست‌شناس موسسه اقیانوس‌نگاری اسکریپز واقع در کالیفرنیا،‌ با استفاده از ابزار زیرآبی که از راه دور کنترل می‌شود، برای اولین بار این موجود را در عمق 2.8 کیلومتری زیر آب کشف کرده‌اند. کارن اوزبورن، مدیر این گروه که معتقد است موجود هیجان‌انگیزی را کشف کرده‌، در توصیفش می‌گوید: «خیلی جالب بود، چون با هر چیز دیگری که تا به حال توصیفش را شنیده بودم،‌ یا دیده بودم متفاوت بود. مخصوصا سر عجیبش! کرم بندبند تازه کشف شده به قدری از سایر موجودات متفاوت است که باید آن را متعلق به گونه و طبقه تازه‌ای از موجودات دانست!»

این کرم بندبند در ارتفاع 100 تا 200 متر از کف اقیانوس زندگی می کند،‌ لایه‌ای که به گفته دانشمندان هنوز ار نظر جانورشناسی و گیاه‌شناسی کشف‌نشده باقی مانده است. تا جایی که اوزبورن معتقد است اگر بتواند به این عمق سفر کند، ‌نیمی از جانورانی که خواهد دید، کاملا برایش ناشناخته خواهند بود. دلیل مهم ناشناخته ماندن این عمق، ابزارهای در دسترس محققان بوده که یا قادر به رفتن به اعماق زیاد نبوده‌اند، ‌یا نمونه‌ها را آن‌قدر له می‌کردند که هیچ چیز در آن‌ها قابل شناسایی و بررسی باقی نمی‌ماند.

کاوشگر کاسینی موفق شد با آشکارسازی جو یکی از قمرهای این سیاره به نام رئا، وجود اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را در آن شناسایی کنند. پس از تیتان و انسلادوس، این سومین قمر دارای جو در منظومه زحل به شمار می‌رود.

رئا دومین قمر بزرگ سیاره زحل، دارای اتمسفری شامل اکسیژن و دی‌اکسید کربن است. اما جو این قمر بسیار رقیق است و برای مثال چگالی اکسیژن در آن احتمالا 5 هزار میلیارد برابر کم‌تر از اکسیژن موجود در اتمسفر زمین است. ( توضیح عکس: قمر رئا در برابر سیاره زحل از دید فضاپیمای کاسینی)

به گزارش بی‌بی‌سی، وجود لایه خارجی اتمسفر در این قمر با استفاده از ابزارهای روی کاوشگر کاسینی ثابت شد. این کاوشگر شش سال است که به دور سیاره حلقه‌دار زحل و قمرهای اطرافش می‌گردد. جزئیات این اکتشاف در نسخه آنلاین مجله ساینس به چاپ رسیده است.

پیش از این دانشمندان توانسته بودند وجود اکسیژن را در جو اروپا و گانیمید، قمرهای سیاره مشتری اثبات کنند؛ اما این اولین بار است که دانشمندان این پدیده را در قمرهای زحل کشف می‌کنند.

بن تئولیس از موسسه تحقیقات ساوث‌وست در سن‌آنتونیوی ایالات متحده و همکارانش معتقدند لایه کوچکی که اطراف رئا را پوشانده، تواسط ذراتی پرانرژی تولید می‌شود که مرتبا سطح یخی این ماه را بمباران می‌کنند. دکتر تئولیس در این باره به بی‌بی‌سی گفت: « ذرات پرانرژی موجود در میدان مغناطیسی زحل به نیم‌کره‌ای از رئا که رو به این جریان قرار دارد، برخورد می‌کنند و مولکول‌های آب موجود در سطح آن را تجزیه می‌کنند. اتم‌ها سپس در شکل مولکول‌های اکسیژن در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این فرآیندی دائمی است؛ به محض این که اکسیژن ساخته می‌شود، فرآیندهای پرانرژی در اطراف رئا مولکول‌های اکسیژن را به داخل جو می‌فرستند».

محققان اعلام کرده‌اند مکانیسم تولید دی‌اکسیدکربن نیز شبیه به تولید اکسیژن است. برخی از این مولکول‌های دی‌اکسیدکربن درست مانند اکسیژن، در نتیجه برخورد ذرات پر انرژی ساخته می‌شوند. در حقیقت اگر ترکیبات آلی در سطح یخی این قمر وجود داشته باشند، قطعا این مولکول‌های دی‌اکسید کربن امکان تولید شدن پیدا می‌کنند. هم‌چنین ممکن است این دی‌اکسید کربن‌ها در طی فرآیندهایی در عمق لایه‌های ماه تولید شده و سپس به آرامی از بدنه آن به خارج نشت پیدا کنند.

قبلا دانشمندان تلاش کرده بودند وجود جو خارجی را روی قمر رئا با استفاده از تلسکوپ‌های زمینی و حتی ابزارهای حس‌کننده از راه دور روی کاوشگر کاسینی شناسایی کنند که همه این کارها با شکست روبه‌رو شد. این کار فقط با نزدیک شدن به سطح قمر ماه امکان‌پذیر است.

پروفسور اندرو کوآتس از آزمایشگاه علوم فضایی مولارد دانشگاه کالج لندن و از نویسندگان این تحقیق گفت: «کاری که ما با کاوشگر کاسینی انجام دادیم، این بود که به داخل جو آن وارد شده و با دقت بررسی کردیم که جو این قمر از چه چیزهایی ساخته شده است. طیف‌سنج ذرات خنثی و یونی‌ این کاوشگر، INMS   در بالاترین چگالی‌ها وجود 50  میلیارد مولکول اکسیژن را در هر متر مکعب از جو این قمر اندازه‌گیری کرد. دی‌اکسید کربن نیز در بالاترین چگالی‌ها نزدیک به 20 میلیارد مولکول در هر متر مکعب شناسایی شد».

دکتر تئولیس در این باره گفت: «به نظر می‌آید چنین اتمسفرهایی بسیار معمول باشند. قمرهای مختلفی در زحل و اورانوس وجود دارند که به اندازه کافی بزرگ هستند تا بتوانند جو داشته باشند و احتمالا چنین چیزی در میلیاردها کهکشان دیگر هم وجود دارد!»

یکی دیگر از نامزدهای خوب در زحل می‌تواند قمرهای دیون و تتیس باشد. البته در ماموریت سال‌های آینده کاسینی عبور از نزدیکی تتیس پیش‌بینی نشده، اما این کاوشگر در دسامبر 2011 / آذر 1390 به دیون نزدیک می‌شود تا وجود جو را در آن بررسی کند. 

کاسینی حاصل فعالیت مشترک ناسا، آژانس فضایی اروپا و آژانس فضایی ایتالیاست. ماموریت این کاوشگر تا سال 2017 ادامه خواهد داشت و در نهایت در آن سال این کاوشگر خود را به جو زحل کوبیده و نابود خواهد شد.

کهکشان آندرومدا، نزدیک‌ترین کهکشان مارپیچی به ماست که با چشم نیز دیده می‌شود. جدیدترین شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای نشان می‌دهد این کهکشان از برخورد دو کهکشان کوچک‌تر در 9 میلیارد سال پیش به‌وجود آمده است.

گروهی بین‌المللی از دانشمندان با استفاده از شبیه‌سازی کامپیوتری چگونگی تشکیل کهکشان آندرومدا را در طول زمان مشخص کردند.

به گزارش بی‌بی‌سی، نتایج این تحقیقات نشان داد بیش از 9 میلیارد سال پیش، دو کهکشان به یکدیگر برخورد کرده و در 5.5 میلیارد سال پیش، ادغام آنها پایان یافت. نتایج این تحقیقات در آستروفیزیکال‌ژورنال به چاپ رسیده است.

فرانسوا هامر از رصدخانه پاریس در فرانسه و محقق ارشد این پروژه به بی‌بی‌سی گفت: «در حالی که دانشمندان توانسته‌اند کهکشان‌های نزدیک به انتهای جهان را شناسایی کنند، تردید‌هایی در مورد دانش ما در مورد همسایگانمان وجود داشت که به گروه کهکشان‌های محلی معروف است. گروه محلی شامل 40 کهکشان است که بزرگ‌ترین آن‌ها را راه‌شیری و آندرومدا تشکیل می‌دهند. بسیاری از ستاره‌شناسان فکر می‌کردند که کهکشان آندرومدا در نتیجه یک برخورد بزرگ به وجود آمده، اما این نظریه تاکنون اثبات نشده بود».

دانشمندان ناسا با شبیه‌سازی جریان‌های هوایی زمین در تابستان و پاییز گذشته، الگویی از تولید و جابجایی دوده را در سطح زمین طراحی کرده‌اند که در قالب فیلم زیر مشاهده خواهید نمود. این جابجایی مربوط به آگوست / نیمه تیر تا نیمه نوامبر / اواخر آبان سال 2009 / 1388 است. ناسا در شبیه‌سازی جریان هوا و انتقال آلاینده‌ها در سراسر زمین، الگویی از انتقال ذرات کربن معلق در هوا تولید کرده که علاوه بر مشخص کردن بزرگ‌ترین آلوده‌کننده‌های زمین، وضعیت ایران را نیز نشان می‌دهد. دوده یا کربن سیاه از احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی به‌وجود می‌آید و برخلاف بسیاری از آلاینده‌ها، روزها و هفته‌ها در جو معلق می‌ماند تا درنهایت رسوب کند. جابجایی دوده‌ها در پیش‌بینی الگوی تغییرات آب‌وهوایی بسیار اهمیت دارد، زیرا این ذرات معلق نور خورشید را جذب می‌کنند و می‌توانند دما را در نقاط مختلف زمین افزایش دهند.